Alimenty na żonę – wszystko, co musisz wiedzieć w 2023
Rozwód jest zawsze trudnym doświadczeniem dla obu zaangażowanych w niego stron. Jak uczy wieloletnie doświadczenie naszej kancelarii, jedną z najbardziej spornych w trakcie każdego rozwodu kwestii są alimenty. Wiele osób, nie będących specjalistami w kwestiach prawnych, jest przekonanych, że sąd może jedynie zasądzić alimenty na dzieci od tego z małżonków (najczęściej męża) który nie sprawuje nad nimi opieki. Tymczasem na gruncie prawa polskiego obowiązek alimentacyjny jest rozumiany znacznie szerzej. Zasądzenie od męża alimentów na żonę nie należy do rzadkości w praktyce sądowej!
Właśnie dlatego wszystkie osoby, zainteresowane z jakichkolwiek względów prawem rozwodowym, powinny dowiedzieć się więcej na temat tego rodzaju alimentów. Nasz artykuł powinien w tym pomóc!
Czym są alimenty?
Nasz krótki wykład rozpocznijmy od wiadomości ogólnych, niezbędnych do prawidłowego zrozumienia zagadnienia alimentów na żonę.
Alimenty (od łac. alimentum) są to regularne, obligatoryjne świadczenia na rzecz członków rodziny. Polegają na dostarczaniu im środków utrzymania, a w wypadku osób małoletnich – także środków wychowania.
Alimenty od członków rodziny przysługują wszystkim osobom niepełnoletnim (co do zasady, dzieci muszą być bezwględnie utrzymywane przez rodziców, opiekunów prawnych lub najbliższych krewnych; nie można uchylić się od obowiązku łożenia na utrzymanie swoich niepełnoletnich dzieci z powodu własnej, trudnej sytuacji majątkowej czy osobistej) oraz osobom pełnoletnim, które z różnych względów (np. choroba) nie mogą uzyskać środków utrzymania własnymi siłami.
Do świadczeń alimentacyjnych zobowiązani są:
- krewni wstępni w linii prostej przed zstępnymi (tj. rodzice wobec dzieci, dziadkowie wobec wnuków, pradziadkowie wobec prawnuków, itd.),
- krewni zstępni w linii prostej przed wstępnymi (tj. dzieci wobec rodziców, wnuki wobec dziadków, prawnuki wobec pradziadków, itd.),
- rodzeństwo wzajemnie wobec siebie,
- małżonkowie wzajemnie wobec siebie (zarówno w czasie trwania małżeństwa, jak i także po ewentualnym rozwodzie lub separacji).
Istotna przy ustalaniu, na kim ciąży obowiązek alimentacyjny wobec konkretnej osoby, jest zasada, że krewni bliższego rzędu są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych przed krewnymi dalszego rzędu. Podobnie i obowiązek alimentacyjny jednego małżonka wobec drugiego (nawet po rozwiązaniu małżeństwa albo po orzeczeniu separacji) wyprzedza obowiązek krewnych tego drugiego małżonka.
Osoba zobowiązana do alimentów w dalszej kolejności zostaje zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych dopiero wtedy, gdy bądź nie ma osoby bliższej (najczęściej z powodu jej śmierci), bądź gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi (np. z powodu ubóstwa lub obowiązków rodzinnych).
Podsumowując, każda pełnoletnia osoba będąca w potrzebie może domagać się alimentów:
- w pierwszej kolejności od małżonka/byłego małżonka,
- następnie od swoich pełnoletnich zstępnych (dzieci, wnuki, itd.),
- w jeszcze dalszej kolejności od swoich wstępnych (rodziców, dziadków, itd.),
- ostatecznie od pełnoletniego rodzeństwa.
Dlaczego właściwie zajmujemy się alimentami na żonę?
Jak widać, ryzyko obciążenia obowiązkiem alimentacyjnym na rzecz współmałżonka jest bardzo realne. Zwłaszcza w sytuacji, gdy dochodzi do rozpadu małżeństwa!
W praktyce – zarówno polskiej, jak i większości krajów zachodnich – w przypadku rozwodu o wiele częściej mamy do czynienia z sytuacją, gdy to żony domagają się zasądzenia na ich rzecz alimentów od byłych mężów, niż z sytuacją odwrotną. Przyczyną tego stanu rzeczy, obok czynników kulturowych, jest to, że wciąż to mężczyzna o wiele częściej jest osobą zamożniejszą; ponadto to kobiety częściej otrzymują prawo do opieki nad dziećmi, co prowadzi do ich dodatkowego obciążenia finansowego w porównaniu z byłym mężem.
Te dwie przesłanki często uznawane są przez sąd jako wystarczające uzasadnienie przyznania żonie prawa do alimentów od męża.
Przytłaczająca dominacja sytuacji, w których po rozwodzie to mąż płaci alimenty na żonę (a nie odwrotnie) są przyczyną tego, że w dzisiejszym poście zajmujemy się “alimentami na żonę”. Należy jednak zaznaczyć, że wszystko, co piszemy poniżej, będzie równie prawdziwe w sytuacji, gdy to kobieta zostałaby zobowiązana do płacenia alimentów na męża. Małżonkowie są bowiem na równi zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych wobec siebie nawzajem. Z prawnego punktu widzenia nie ma żadnej przeszkody, aby to mąż domagał się alimentów od żony lub byłej żony – i takie alimenty skutecznie wywalczył przed sądem, jeśli dowiedzie, że ma do nich prawo.
Kiedy żonie przysługują alimenty od męża?
Żona ma prawo domagać się alimentów od męża zarówno w trakcie trwania małżeństwa (art. 27 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego) jak i po jego rozwiązaniu przez rozwód (art. 60 – 61 k.r.o. w zw. z art. 130).
Alimenty w trakcie trwania małżeństwa
Żona może domagać się od męża alimentów także w trakcie trwania małżeństwa.
W przypadku trwającego małżeństwa przyjmuje się, że wzajemne obowiązki alimentacyjne małżonków wobec siebie są wypełniane poprzez nakłady (pieniężne i w postaci własnej pracy), jakie ponoszą oni na wspólne gospodarstwo domowe i wychowanie dzieci. Co jednak w sytuacji, gdy jedno z małżonków nie wywiązuje się z tego obowiązku (lub wywiązuje w sposób niedostateczny)?
Takie zachowanie uprawnia drugiego małżonka do wystąpienia do sądu z żądaniem o to, aby całość lub część wynagrodzenia za pracę (bądź innych należności), przysługujących niewywiązującemu się z obowiązku utrzymywania rodziny małżonkowi, było wypłacane drugiemu małżonkowi.
Orzeczenie sądu w tym zakresie pozostaje w mocy także wówczas, gdy małżonkowie rozstaną się. Po zakończeniu procedury rozwodowej każdy z małżonków może je jednak zaskarżyć do sądu, domagając się jego zmiany albo uchylenia.
Alimenty a rozwód
Jak pisaliśmy powyżej, prawo do alimentów od męża przysługuje żonie także po rozwodzie – od chwili uprawomocnienia się postanowienia, zasądzającego alimenty na jej rzecz (lub uprawomocnienia rozwodu, jeśli o alimenty wnioskowano w pozwie rozwodowym).
W wypadku rozwodu obowiązek alimentacyjny uzależniony jest jednak od dodatkowych przesłanek. Jego zakres i czas trwania jest uregulowany odmiennie w zależności od tego, jaki zapadł w sprawie wyrok rozwodowy w zakresie winy za rozkład pożycia małżeńskiego. Mamy tu do czynienia z czterema możliwymi sytuacjami:
- alimentów na żonę w przypadku rozwodu bez orzekania o winie,
- alimentów na żonę w przypadku orzeczenia rozwodu z winy obu stron,
- alimentów na żonę w przypadku rozwodu z wyłącznej winy męża,
- alimentów na żonę w przypadku rozwodu z wyłącznej winy żony.
W poniższych sekcjach omówimy wszystkie te sytuacje po kolei.
Alimenty na byłą żonę a rozwód bez orzekania o winie
W tej sytuacji rozwiedziona żona ma prawo domagać się od byłego męża alimentów tylko w sytuacji, gdy znajduje się ona w niedostatku.
Jak w prawie definiowany jest “niedostatek”?
Zarówno doktryna, jak i orzecznictwo jasno definiują to pojęcie jako sytuację, w której rozwiedziony małżonek, domagający się alimentów, nie jest w stanie własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Oznacza to, że zanim była żona zacznie domagać się od męża alimentów, musi najpierw udowodnić, że w pełni wykorzystała ona wszystkie swoje możliwości zaspokojenia swoich usprawiedliwionych potrzeb – i z przyczyn niezawinionych przez siebie nie jest w stanie tego uczynić.
W praktyce oznacza to, że była żona nie może np. po prostu zrezygnować z pracy i domagać się od byłego męża utrzymywania jej. Podobnie kobieta, która nie pracowała przed rozwodem. W obu tych wypadkach musiałaby ona udowodnić, że aktywnie poszukuje pracy, a to, że nie może jej znaleźć, nie jest jej winą.
W przypadku rozwodu bez orzekania o winie była żona nie może domagać się od męża alimentów także tylko z powodu pogorszenia się swojej sytuacji materialnej – nawet w przypadku znacznych dysproporcji w zarobkach. Konieczne jest udowodnienie obiektywnie istniejącego niedostatku. I tak np. kobieta, która po rozwodzie nie może już sobie pozwolić na kupowanie markowych ubrań, nie może domagać się w przypadku rozwodu bez orzekania o winie alimentów na finansowanie ich zakupów tak długo, jak jej własne dochody pozwalają jej na zakup ubrań przynajmniej przyzwoitej jakości.
Kiedy można wystąpić o alimenty w przypadku rozwodu bez orzekania o winie?
O alimenty można w tej sytuacji wystąpić już w pozwie rozwodowym lub dopiero po przeprowadzeniu rozwodu, wytaczając odrębne powództwo. Prawo to przysługuje jednak byłym małżonkom wobec siebie tylko przez pięć lat od uprawomocnienia się ich rozwodu. Dodatkowym ograniczeniem tego prawa jest sytuacja zawarcia nowego związku małżeńskiego. Ten z małżonków, który wstępuje w taki nowy związek, traci prawo do domagania się alimentów od byłego męża/żony – nawet, jeśli związek ów został zawarty w czasie krótszym niż 5 lat od rozwodu.
W przypadku rozwodu bez orzekania o winie co do zasady nie jest możliwe pobieranie alimentów dożywotnio. Pięcioletni okres obowiązku alimentacyjnego, ciążący na byłych małżonkach wzajemnie wobec siebie, może zostać przedłużony jedynie w wyjątkowych sytuacjach przez sąd.
Oczywiście, obowiązek alimentacyjny wygasa również natychmiast w przypadku śmierci jednego z małżonków. Prawo do alimentów jest prawem ściśle osobistym i nie mogą go odziedziczyć spadkobiercy osoby uprawnionej do takich świadczeń.
Alimenty na żonę a rozwód z orzeczeniem o winie obu stron
Sytuacja alimentów w sytuacji, gdy do rozkładu pożycia doszło z winy obu stron, wygląda nieco inaczej.
Podobnie jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, w przypadku omawianym teraz była żona może domagać się alimentów tylko wtedy, gdy znajduje się ona w niedostatku. Obowiązują też wszystkie zastrzeżenia, które omówiliśmy w poprzedniej sekcji. Istotną różnicą jest jednak czas trwania wzajemnego obowiązku alimentacyjnego pomiędzy obu stronami.
W przypadku rozwodu z obopólnej winy małżonków obowiązek alimentacyjny jest z zasady dożywotni. Może on ustać tylko w sytuacji zawarcia przez osobę uprawnioną do pobierania alimentów nowego związku małżeńskiego lub śmierci jednego z małżonków.
Mąż, zmuszony do płacenia alimentów na żonę w przypadku rozwodu z winy obojga małżonków, może też domagać się modyfikacji lub uchylenia orzeczenia sądowego, zobowiązującego go do płacenia alimentów, w sytuacji, gdy w jego ocenie dochodzi do istotnych zmian w sytuacji prawnej lub faktycznej. Przykładami takich sytuacji mogą być zmiany położenia osobistego lub majątkowego zarówno jego samego, jak i jego rozwiedzionej żony (np. była małżonka przestaje być w niedostatku lub z kolei popada w niego sam mąż).
Alimenty na byłą żonę a rozwód z wyłącznej winy męża
Jak łatwo się domyślić, w tej sytuacji mąż znajduje się w najmniej korzystnym położeniu. Jest bowiem zobowiązany do płacenia byłej żonie alimentów (o ile o takowe ona wystąpi) nie tylko w sytuacji, gdy pozostaje ona w niedostatku – ale już wtedy, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej.
Co oznacza “istotne pogorszenie sytuacji materialnej”?
W kontekście prawa rozwodowego taka sytuacja ma miejsce zawsze wtedy, gdy małżonek niewinny po rozwodzie stanie się biedniejszy, niż byłby w sytuacji, gdyby rozwód nie został w ogóle orzeczony i małżonkowie kontynuowaliby wspólne pożycie małżeńskie.
W praktyce oznacza to, że mąż, który zarabiał znacząco więcej, niż żona, może być zobowiązany do świadczenia na jej rzecz alimentów, i to nawet wtedy, gdy żona jest osobą zamożną. Zwolnienie od alimentów nie przysługuje nawet w sytuacji, gdy żona jest osobą bezrobotną i można bezspornie udowodnić, że nie podejmuje pracy jedynie dlatego, aby żyć na koszt byłego męża.
Obowiązek alimentacyjny na rzecz byłej żony w sytuacji rozwodu z wyłącznej winy męża jest dożywotni i ustaje jedynie wtedy, gdy rozwiedziona małżonka zawrze nowy związek małżeński lub jedno z małżonków umrze.
Alimenty na żonę a rozwód z wyłącznej winy małżonki
W przypadku, gdy do rozwodu doszło z wyłącznej winy żony nie ma ona nigdy prawa domagać się alimentów od byłego męża – niezależnie od sytuacji, w jakiej się znajduje.
Alimenty na żonę a separacja
Jeśli pomiędzy małżonkami została orzeczona separacja, to wszelkie kwestie dotyczące alimentów są roztrzygane tak samo, jak przy rozwodzie.
Od czego zależy wysokość alimentów na żonę?
Wysokość alimentów na żonę jest uzależniona od dwóch kwestii:
- jej usprawiedliwionych potrzeb,
- możliwości zarobkowych i majątkowych byłego małżonka.
Usprawiedliwione potrzeby żony rozumie się odmiennie w przypadku rozwodu bez orzekania o winie lub rozwodu z obopólnej winy niż w przypadku rozwodu z wyłącznej winy męża.
Usprawiedliwione potrzeby żony a rozwód bez orzekania o winie lub rozwód z winy obopólnej
W tych dwóch przypadkach – jak wskazaliśmy powyżej – żona jest uprawniona do alimentów tylko w sytuacji, gdy pozostaje ona w niedostatku. Usprawiedliwione potrzeby to te, których zaspokojenie jest konieczne do jej godziwej egzystencji. Oznacza to, że musi mieć ona zapewnione przynajmniej minimum egzystencji. Nie oznacza to jednak, że nie może domagać się ona alimentów w kwocie wyższej, niż wystarczająca do zapewnienia owego minimum. Zależnie od zamożności męża i sytuacji majątkowej i osobistej żony, sąd może uznać, że w konkretnym przypadku do zapewnienia godziwej egzystencji konieczne są znacznie wyższe alimenty. Przykładem mogłaby być sytuacja, w której były mąż jest osobą bardzo zamożną a rozwiedziona żona ulega wypadkowi, który nie tylko odbiera jej możliwość zarobkowania, ale ponadto zmusza ją do poddania się długotrwałemu i kosztownemu leczeniu.
Z drugiej strony, żona nie może domagać się alimentów o wysokości takiej, aby zapewniły jej one życie na równej stopie z byłym mężem – zwłaszcza w przypadku znacznych dysproporcji majątkowych pomiędzy byłymi małżonkami.
Usprawiedliwione potrzeby żony a rozwód z wyłącznej winy męża
W tej sytuacji – jak wskazaliśmy powyżej – alimenty przysługują żonie w sytuacji, gdy rozwód pociągnął za sobą istotne pogorszenie jej sytuacji materialnej. Może ona też żądać alimentów o wiele wyższych, niż zmierzających jedynie do likwidacji niedostatku. Sąd porównuje tu stopę życiową obojga małżonków. Jeżeli żona jest w stanie udowodnić, że gdyby do rozwodu nie doszło, to żyłaby ona na znacznie wyższej stopie, sąd może zasądzić na jej rzecz alimenty pozwalające jej żyć na poziomie takim, jak przed rozwiązaniem małżeństwa.
Alimenty na żonę a możliwości zarobkowe i majątkowe męża
W każdym przypadku orzekania o wysokości alimentów na żonę sąd musi wziąć pod uwagę także możliwości zarobkowe i majątkowe męża. To one bowiem decydują o tym, jakie alimenty na rzecz byłej małżonki jest on w stanie płacić. Jeśli możliwości zarobkowe i majątkowe męża są mniejsze niż usprawiedliwione potrzeby jego byłej żony, alimenty ulegną odpowiedniemu zmniejszeniu.
Przez możliwości zarobkowe byłego małżonka rozumie się przede wszystkim wysokość uzyskiwanego przez niego wynagrodzenia i innych dochodów, pomniejszoną o jego wydatki. W szczególności bierze się tu pod uwagę wydatki związane z założeniem nowej rodziny (wstąpieniem w nowy związek małżeński, spłodzeniem lub przysposobieniem dziecka).
Z kolei przez możliwości majątkowe małżonka zobowiązanego do alimentów rozumie się wielkość posiadanego przez niego majątku (np. oszczędności, nieruchomości, samochody i inne cenne ruchomości, itp.).
Czy trzeba płacić alimenty na żonę?
Alimenty na byłą żonę mogą w skrajnych przypadkach nawet zrujnować męża. Jak ich uniknąć lub przynajmniej maksymalnie obniżyć ich wysokość? Korzystając przy rozwodzie z pomocy profesjonalnej kancelarii adwokackiej! Tylko w ten sposób uzyskasz pewność, że rozwód zostanie przeprowadzony z maksymalną korzyścią dla Ciebie.
Z pomocy profesjonalistów warto skorzystać nawet wtedy, gdy jesteś już po rozwodzie i ciąży na Tobie obowiązek alimentacyjny. Być może w Twojej sytuacji zasadne byłoby wnioskowanie o uchylenie alimentów lub przynajmniej ich zmniejszenie?
Umów się z nami na konsultację, a pomożemy Ci odpowiedzieć na to pytanie!
Kancelaria Adwokacka Anna Wołczkiewicz może pomóc w ustaleniu, czy zachodzi podstawa do nieważności oraz wnieść skargę o wznowienie postępowania.
Skontaktuj się z nami
- Co daje intercyza małżeńska – wady, zalety oraz koszty - 2024-10-14
- Posiadanie narkotyków – co grozi za posiadania narkotyków oraz jak złagodzić karę? - 2024-04-04
- Separacja Warszawa Adwokat - 2024-02-28
