Wysokość zachowku – przykłady. Kiedy się należy i jak obliczyć?
Zachowek to jeden z terminów, który można bardzo często wymieniany jest w przypadku zgonu najbliższych członków rodziny. Jest to termin, którego NIE można stawiać na równi z testamentem. Czym jest w takim razie zachowek? Kto ma do niego prawo? Czy jest to dobre zabezpieczenie dla osób, które zostały pozbawione możliwości uczestniczenia w testamencie? Oto kilka wskazówek dla osób, które po raz pierwszy z takim pojęciem będą miały do czynienia.
Co to jest zachowek?
Pojęcie zachowku zostało bardzo obszernie wyjaśnione na stronie https://pl.wikipedia.org/wiki/Zachowek.
W wielu przypadkach bywa tak, że osoba zmarła pozostawiła po sobie testament dając prawo do dziedziczenia osobom, których nie można zaliczyć do tzw, kręgu najbliższych. Np. może być to koleżanka, daleki kuzyn lub też ktokolwiek inny. Czasem bywa też tak, że bliskie osoby zostają w testamencie wymienione, ale nie wszystkie. Np. w testamencie zostały wymienione wnuki, ale już własne dzieci zostały pominięte.
To właśnie zachowek daje im możliwość zabezpieczenia sytuacji majątkowej określonych członków najbliższej rodziny spadkodawcy. Mowa tu tylko i wyłącznie o osobach, które zostały pominięte w testamencie. Do zachowku ma się również prawo wtedy, kiedy osoba zmarła rozdysponowała swój majątek na różne cele poprzez darowiznę, jeszcze za swojego życia. Zachowek przysługuje zarówno przy dziedziczeniu ustawowym jak i testamentowym.
Osoby, które występują o przyznanie im zachowku, występują z roszczeniem majątkowym, które pozbawione jest pierwiastka osobowego.
Kiedy należy się zachowek?
Czy każda osoba ma prawo do zachowku? Warto zorientować się w tej kwestii, aby mieć pewność, że faktycznie można walczyć o swoją część pieniędzy. Nawiązując kontakt z dobrą kancelarią, będzie można uzyskać wsparcie prawne, jakie w przypadku tego rodzaju spraw, jest rzeczą oczywistą. Samodzielna walka o zachowek może nie przynieść oczekiwanego efektu.
Komu należy się zachowek? Odpowiedzi dosłownej można szukać w art. 991 § 1 kodeksu cywilnego. To właśnie tam można znaleźć informacje odnoszące się do tego, że prawo do zachowku mają uprawnieni zstępni. Do ich grona zalicza się:
- dzieci,
- wnuki,
- prawnuki,
- małżonka,
- rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.
Wśród osób wymienionych można spotkać także osoby przysposobione przez spadkodawcę, a także jego zstępnych.
Kiedy nie należy się zachowek?
O zabezpieczenie sytuacji finansowej na podstawie zachowku nie mogą ubiegać się osoby, jakie zostały prawnie wydziedziczone. Do tego prawo również wspomina o tym, że zachowek nie należy się również spadkobiercy uznanemu za niegodnego, małżonkowi wyłączonemu od dziedziczenia, spadkobiercy, który odrzucił oraz spadkobiercy, który zrzekł się dziedziczenia. Do pieniędzy nie mają prawa także rodzeństwo osoby zmarłej, zstępni rodzeństwa. O swoje prawa nie mogą również ubiegać się dziadkowie zmarłego.
Pewne wyjątki uwzględnia postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2020 r., sygn.akt II CSK 574/19. To właśnie tam zostało zaznaczone, że o pieniądze z zachowku może ubiegać się osoba wydziedziczona bez przyczyny, która została wyłączona z dziedziczenia ustawowego. Może ona jednak domagać się należnego jej zachowku, powołując się na nieważność lub bezskuteczność wydziedziczenia.
Jak obliczyć zachowek?
Temat zachowku to bardzo skomplikowana sprawa, która wymaga ingerencji osób doświadczonych. Warto nawiązać współpracę z dobrą kancelarią, jaka może specjalizować się także w prawie rodzinnym. W końcu zachowek to temat, który ściśle dotyczy tego, co dzieje się w rodzinach. Odpowiednie wsparcie będzie w stanie odpowiedzieć m.in. na kolejne pytanie odnoszące się do tego, ile wynosi zachowek i jak go obliczyć?
Chyba to najważniejsze pytania, które mogą chodzić po głowach osób mających prawo do tych pieniędzy.
Trzeba będzie pogodzić się z tym, że tak naprawdę jest to ułamek środków finansowych, jakie można by odziedziczyć na podstawie sporządzonego testamentu.
Zachowek to wartość stanowiąca 1/2 lub 2/3 udziału spadkowego. Ustalając dokładną kwotę, bierze się pod uwagę następujące kryteria:
- cechy osobiste uprawnionego do zachowku – zalicza się do nich m.in. małoletniość, trwałą niezdolność danej osoby do wykonywania jakichkolwiek czynności zawodowych;
- wartość udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu przy jego dziedziczeniu ustawowym.
Należy zaznaczyć, że małoletność to sytuacja, która musi zaistnieć w dniu ustalania spadku. Tak, są to osoby z reguły poniżej 18 roku życia. Istnieją wyjątki od tej sytuacji, bowiem może się okazać, że dana osoba zyskała status pełnoletniej poprzez zawarcie małżeństwa.
W momencie otwarcia spadku wszystkie kryteria zawsze zostaną szczegółowo sprawdzone. Jak łatwo się domyślić ma 1/2 wartości udziału spadkowego mają szansę osoby małoletnie, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać.
Wysokość zachowku – przykłady
Oto dwa przykłady odmiennej sytuacji obliczenia wysokości zachowku.
- Rodzice do śmierci ojca pozostawali zgodnym małżeństwem. Oprócz Ciebie, rodzice mieli także dwójkę bliźniaków. Prawo do zachowku mają w takim razie cztery osoby. Oprócz Ciebie, jest to także Twoje rodzeństwo i mama. Masz prawo do 1/4 udziału spadkowego. Oto przykładowe wyliczenie wartości zachowku – 1/2*1/4*200.000 zł = 25.000 zł.
- Rodzice rozwiedli się. Nastąpiła śmierć ojca. Masz brata i siostrę. Oprócz Ciebie, prawo do spadku mają jeszcze dwie osoby. Każda z osób ma prawo do 1/3 udziału spadkowego. Oto przykładowe wyliczenie wartości zachowku – 1/2*1/3*200.000 zł=33.333 zł.
Kancelaria Adwokacka Anna Wołczkiewicz może pomóc w ustaleniu, czy zachodzi podstawa do nieważności oraz wnieść skargę o wznowienie postępowania.
Skontaktuj się z nami
Co to jest zachowek po rodzicach?
To chyba jedna z najbardziej interesujących kwestii, która odnosi się do sytuacji na linii rodzice – dzieci.
Jest to roszczenie pieniężne. Chociaż kwestia może odnosić się np. do nieruchomości, jaka pozostała po rodzicach. Jednak zachowek będzie stanowić określoną kwotę pieniędzy. Nigdy nie można bowiem powiedzieć, że będą to konkretne przedmioty, jak m.in. mieszkanie czy też działka. Chodzi bowiem o to, aby osoba ubiegająca się o zachowek mogła otrzymać coś na kształt rekompensaty. Co w takim razie, jeżeli spadkobierca odziedziczył dom bez żadnych dodatkowych środków pieniężnych? Będzie on musiał spłacić drugą stronę w kwocie ustalonej przez sąd. W przypadku braku określonej ilości pieniędzy, może dojść do sprzedaży nieruchomości. Tak, aby mieć odpowiednią ilość pieniędzy, aby mógł pokryć swój “dług” w stosunku do osoby, której zostało przyznane prawo do zachowku.
Wyjątkiem od tej sytuacji jest separacja. Zachowek nie będzie należny, jeżeli taki stan rzeczy został faktycznie orzeczony.
Konieczność rozliczenia zachowku, który należy się po rodzicach, spoczywa na głowie spadkobiercy, zapisobiercy windykacyjnemu. Do tego grona zaliczać się będzie także osoby, jakie zostaną obdarowane dzięki umowie darowizny.
Uwaga! Zachowek po rodzicach to kwestia, która może podlec przedawnieniu. To właśnie dlatego należy pilnować takich terminów. W tym przypadku do przedawnienia dochodzi po 5 latach od chwili, gdy został ogłoszony testament. Jeżeli takiego dokumentu nie było (nie każda osoba zmarła pozostawia po sobie testament), okres przedawnienia liczy się od chwili, w której otwarto spadek.
Pozew o zachowek – jak napisać, gdzie złożyć i ile kosztuje?
Każda z wymienionych na samym początku osób ma prawo do tego, aby walczyć o zabezpieczenie własnej sytuacji finansowej. W szczególności, jeżeli chodzi o osoby małoletnie.
W pierwszej kolejności trzeba będzie sporządzić pozew o zachowek. Jest to klasyczne pismo procesowe, jakie musi zostać napisane zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu cywilnego. Wśród najważniejszych elementów, których w takim dokumencie należy zamieścić, wyliczyć można:
- data pozwu,
- dokładne dane osoby/instytucji, która zostaje pozwana,
- wyliczenia zachowku,
- przedmiotu sporu,
- datę wymagalności,
- adres do korespondencji (powoda i pozwanego),
- dane powoda,
- uzasadnienie.
Ile wynosi pozew o zachowek? Kwota uzależniona jest tak naprawdę od wartości samego zachowku. W sytuacji, kiedy żądany zachowek jest nie większy niż 20 tys. zł, na ogół ma się do czynienia z kwotami w granicach od 30 zł do nawet 1000 zł. Wyższe kwoty (powyżej 20 tys. zł) to opłata, która równa się 5% wartości sporu. Wśród kosztów sądowych – oprócz tych związanych z pozwem – zalicza się również te pieniądze, jakie pobierane są przez biegłych sądowych. To oni mają za zadanie określić wysokość masy majątkowej i zachowku.
Czy można ominąć opłaty związane z kosztami sądowymi? Tak, istnieje taka możliwość, o ile powód udowodni, że jest to kwota, jaka może ograniczyć w znaczący sposób jego możliwości finansowe.
Dokument musi zostać złożony w sądzie, który jest właściwy dla miejsca zamieszkania spadkodawcy. Jeżeli jednak adres ten nie może zostać ustalony (czasem w tej kwestii wystąpić mogą pewne trudności), to pozew o zachowek można złożyć w sądzie miejsca, w którym znajduje się majątek zmarłego. Może się okazać, że pozew zostanie złożony w złym miejscu. Co wtedy? Pozew i tak trafi do właściwego organu. Trzeba jednak uzbroić się w cierpliwość, aby wszystko mogło zostać w odpowiedni sposób uregulowane.
Współpraca z kancelarią
Dochodzenie swoich praw na podstawie zachowku to jedna ze spraw, które dość często mają do czynienia w polskich sądach. Jak jednak widać, nie jest to łatwe zagadnienie. Wymaga ono znajomości odpowiednich przepisów prawa, które faktycznie pomogą ustalić prawa, jakie się należą. To właśnie dlatego należy nawiązać współpracę z kancelarią, jaka będzie w stanie indywidualnie podejść do każdej osoby. Tak, aby móc m.in. z góry określić czy walka o zachowek ma jakikolwiek sens. Tak, aby też móc sobie oszczędzić niepotrzebnych kosztów, jeżeli okaże się, że walka o zachowek nie będzie opłacalna.
