W momencie zawarcia związku małżeńskiego, z mocy prawa dochodzi do powstania tzw. majątkowej wspólności ustawowej. Jest to rodzaj małżeńskiego ustroju majątkowego, który oznacza m. in., że gromadzone w czasie małżeństwa przedmioty czy osiągane dochody – automatycznie stają się częścią wspólnego majątku. Praktyka pokazuje, że małżonkowie w chwili ślubu często nie zdają sobie sprawy z finansowych konsekwencji zawarcia małżeństwa, które odkrywają zbyt późno i niekiedy zbyt boleśnie.
Intercyza dotyczy wprowadzenia pewnych zmian w relacji majątkowej w trakcie trwania związku małżeńskiego. Istnieje również intercyza przedmałżeńska, która sporządzana jest przed ślubem. Intercyza może polegać na ograniczeniu bądź rozszerzeniu wspólności ustawowej lub ustanowieniu rozdzielności majątkowej – jak postrzega się ją w powszechnym przekonaniu. W pierwszym wariancie, intercyza może posłużyć do poszerzenia wspólności majątkowej o odrębne majątki każdego z małżonków, czyli o przedmioty nabyte przed nastaniem wspólności majątkowej, odziedziczone czy otrzymane w drodze darowizny przez jednego z małżonków.
Intercyza jest umową zawartą w formie aktu notarialnego, która reguluje małżeński ustrój majątkowy. Zgodnie z przepisami prawa rodzinnego istnieją cztery umowne ustroje majątkowe:
Rozszerzona wspólność majątkowa
Ograniczona wspólność majątkowa
Rozdzielność majątkowa
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Jeśli chodzi o koszt intercyzy zwykle zamyka się on wydatkiem rzędu 600 złotych brutto – w tym taksa notarialna w maksymalnej wysokości 400 zł, opłata za wypisy oraz podatek VAT. Jeśli umowa majątkowa zostaje zawarta po ślubie, należy wziąć pod uwagę, że koszt sporządzenia takiego aktu zależy od wartości majątku wspólnego i może on wahać się od kwoty 100 do nawet 10 000 zł.
Należy wspomnieć, że intercyza małżeńska nie wpływa na dziedziczenie ustawowe, gdyż ma na celu wyłącznie ukształtowanie relacji majątkowych małżonków za życia. Żadne więc zapisy intercyzy nie wpłyną na odziedziczenie przez współmałżonka majątku po zmarłym współmałżonku, z uwzględnieniem praw dzieci do spadku. Nawet wtedy gdy podstawą dziedziczenia jest testament, intercyza nie będzie miała wpływu na współmałżonka, a jeśli w testamencie zmarłej żony/męża został on pominięty, to ma prawo dochodzić zachowku.
Natomiast jeżeli występuje wspólna wola braku dziedziczenia po sobie małżonków w razie śmierci jednego ze współmałżonków, koniecznym będzie wcześniejsze zawarcie przed notariuszem umowy, w której małżonkowie zrzekną się takiego prawa.
W przypadku gdy współmałżonek podejmuje ryzykowne inwestycje, nieodpowiedzialne decyzje bądź niefrasobliwych poczynania finansowe intercyza jest skutecznym sposobem na uchronienie się przed przykrymi konsekwencjami. Warto tylko pamiętać, że intercyza nie uchroni współmałżonka przed skutkami zobowiązań zaciągniętych przed datą spisania umowy majątkowej małżeńskiej. Wcześniej nabyte długi będą więc egzekwowane z aktywów każdego małżonka, jeśli powstały w czasie obowiązywania wspólności majątkowej – jak w przypadku kredytu na mieszkanie zaciągniętego od razu po ślubie.
Od chwili podpisu intercyzy małżeńskiej, każdy z małżonków samodzielnie odpowiada wobec wierzycieli za podejmowane przez siebie zobowiązania, pomijając te zaciągane na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny. Do skutecznego rozdziału odpowiedzialności współmałżonków za długi powstałe w trakcie małżeństwa, wierzyciel musi posiadać wiedzę o zawartej pomiędzy małżonkami intercyzie. Wówczas ewentualne działania windykacyjne ograniczać się będą tylko do majątku faktycznego dłużnika, czyli małżonka, który zaciągnął konkretne zobowiązanie.
Jeśli jeden z małżonków ma długi, drugi małżonek nie musi obawiać się o utratę swojego majątku, albowiem wierzyciele w takim przypadku nie mogą zaspokoić się z jego majątku osobistego. Przy czym, należy mieć na uwadze, że umowa majątkowa małżeńska jest skuteczna wobec wierzyciela, gdy ten zostanie o poinformowany o jej rodzaju przed powstaniem wierzytelności. Małżonek , który zaciągnie zobowiązanie i nie poinformuje wierzyciela o tym, że w małżeństwie panuje ustrój rozdzielności majątkowej, musi liczyć się z faktem, iż wierzyciel może zaspokoić się też z majątku drugiego małżonka. Warto również wiedzieć, że intercyza nie uchroni drugiego małżonka przed długami, jeśli powstały one po ślubie, a przed zawarciem umowy rozdzielności majątkowej.
Zdecydowanie warto już na początku zdecydować się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej, po rozwodzie bowiem małżonkowie nie stają w takim przypadku przed koniecznością przeprowadzenia postępowania o podział majątku wspólnego, a ten trwać mógłby nawet latami. Strony unikają konfliktu na tle finansowym, gdyż każda z nich ma odrębny majątek. Jeśli małżonkowie wprowadzili ustrój rozdzielności majątkowej po zawarciu małżeństwa, podział majątku wspólnego będzie dotyczyć tylko składników nabytych do dnia wejścia umowy w życie, co również ułatwi małżonkom porozumienie w tym zakresie. Mamy również ustrój rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków - w jego przypadku, po rozwodzie, małżonek którego dorobek jest mniejszy, może żądać od drugiego małżonka jego wyrównania poprzez zapłatę stosownej kwoty lub przeniesienie prawa. Z kolei w pozostałych przypadkach po rozwodzie małżonkowie będą musieli dokonać podziału majątku wspólnego.
Wprowadzenie rozdzielności majątkowej nie musi oznaczać braku zaufania do partnera. Wspomniany ustrój służy głównie zabezpieczeniu interesów majątkowych obu stron i zapobiega konfliktom w ramach postępowania o podział majątku wspólnego, które potrafi toczyć się latami. Z drugiej strony wśród wad ustroju rozdzielności majątkowej należy wskazać, że małżonkowie nie będą mogli się wspólnie zadłużać – ponadto, zdolność każdego z nich będzie liczona, co może wiązać się z koniecznością znalezienia poręczyciela przy zaciąganiu kredytu. Ustrój rozdzielności majątkowej uniemożliwia również małżonkom wspólne rozliczanie podatku dochodowego.
